kutubhona

Касаллик ҳақида гапирмасак ҳам бўлади. Чунки у ҳаммага маълум нарса. Сафар ҳақида эса гапирмасак бўлмайди. Бу ерда гап намоз қаср ўқиладиган шаръий сафар ҳақида кетяпти. Ибн Аббосдан намоз қаср қилиб ўқиладиган сафар ҳақида сўрашганида у, Асфондан Тоифгача ёки Жиддадан Тоифгача, деб жавоб берган.46
Бошқа ҳужжатларда бундай сафар

«ثَلاَثَةُ فَرَاسِخَ وَالْفَرْسَخُ أَرْبَعَةُ بُرُدٍ»

«уч фарсахдир, бир фарсах тўрт буруддир»,47 (бир буруд 12 мил), дейилган. Ҳозирги кундаги ўлчовда бундай сафар тахминан тўқсон километр бўлади.

وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ
(Рўза тутишга қийналадиган кишилар бир мискин-бечоранинг бир кунлик таоми миқдорида эваз тўлашлари лозим). Аллоҳ Таоло рўзанинг мусулмонларга фарзлигини ва у

أَيَّاماً مَّعْدُودَاتٍ
(саноқли кунларда). рамазон ойи эканини баён қилганидан кейин рўза тута олмайдиганларнинг муваққат ва доимий тавсифларини айтяпти:

а)
فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضاً أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ
(Энди сизлардан бирор киши ҳаста ёки мусофир бўлса, уҳолда(рўза тутолмаган кунларининг) саноғини бошқа кунларда тутади). Вақтинчалик тута олмайдиганлар.

б)
وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ
(Рўза тутишга қийналадиган кишилар бир мискин-бечоранинг бир кунлик таоми миқдорида эваз тўлашлари лозим) доимий тута олмайдиганлар.
Қийналиб қолишнинг икки хил маъноси бор: куч билан (қодир бўлиб) рўза тутиш ва рўза тутиш натижасида куч, тоқатнинг тугаши.

Агар биринчи маънони берадиган бўлсак, оят мана бундай мазмунда бўлиб қолади: Ҳамма мусулмонлар рамазон ойида рўза тутсинлар, агар касал ёки мусофир бўлсалар, рўза тутишлари ҳам, тутмасдан бошқа кунларда қазосини тутиб беришлари ҳам мумкин, агар тутишга қодир бўлсалар, уни тутмасдан ҳар бир тутмаган кунлари учун фидя чиқариб берсинлар. Кўриниб турибдики, бундай

(46) Молик ривоят қилишича Абдуллоҳ ибн Аббос Макка билан Тоиф, Макка билан Асфон ва Макка билан Жидда ўртасидаги масофаларга ўхшаш ерларда намозни қаср қиларди.

(47) Муслим: 1116. Абу Довуд: 1015.